De interese

17/11/2011

Águeda e Basilio

Xosé Manuel Sánchez Rei


Como cada sábado, Basilio Gándara, un petrucio dunha aldea da Limia Baixa, baixou até á vila, nesta ocasión coa esperanza de achar sementes a bo prezo. Por causa da crise, a súa muller e el tiveron de voltar a traballar unha leiruca que tiñan a carón da casa, a cal sempre, había aló tempo, lles dera boas colleitas, pois era unha terra vizosa. Xa na feira, após fechar un trato cunha vendedeira, dirixiuse á taberna para saudar a xente da contorna e para tomar un copo até que fose a hora de apañar o autocarro de volta á aldea, que saía de alí a media hora. Fora, de certo, un mañá proveitosa: acabara antes do previsto, chegara a un bo acordo coa señora das sementes e aínda dispuña duns minutos para se chufar cos contertulios tabernarios da súa habilidade en mercar por poucos cartos.

Ao chegar ao local, reparou en que non había ninguén coñecido. Tiña tempo, de modo que aquelou para si algunhas publicacións periódicas que estaban no balcón do estabelecemento coa finalidade de agardar lendo a hora de se ir. Como cada sábado, todas estaban en español, o cal, segundo o pensamento de Gándara, era o que cabía esperar: “O galego non vos é unha lingua, por moito que digan algúns; se o fose, habería xornais ou prensa en galego, mais non hai nada. Por algo será”, tiña comentado algunha vez nesa taberna. Non importaba que non falase en español ningunha das súas amizades nin ninguén da súa familia, aínda que o comprendían bastante ben. Por outro lado, como a prensa, segundo el, “só trata temas importantes”, non aparecían noticias políticas diferentes da simplona e única melodía a dúas voces que representaban os partidos estatais maioritarios.


Neses medios de comunicación que comezou a follear, tamén non figuraban referencias a actividades culturais que se desenvolvían non xa noutras rexións do país, mais na propia vila; como contrapunto, o petrucio puido ler, con todo o tipo de informacións ao respecto, noticias de proxectos e actividades culturais localizadas a uns centos ou milleiros de quilómetros. Por exemplo, Gándara, nese sábado das sementes, soubo que podía ir á España para visitar o impresionante Museo do Prado agora nas segundas e que iso reactivaría a economía da zona, mais foi incapaz de achar nota ou aviso ningún sobre o feito de que na vila veciña, a uns vinte quilómetros, estivese sendo exposta unha importante colección de achados castrexo-romanos louvada en varias revistas internacionais de arqueoloxía, ou que noutra localidade próxima ía ter lugar unha interesante conferencia sobre como a actividade cultural é capaz de xerar riqueza e postos de traballo. O seu inxenuo pensamento levárao a semana pasada a razoar competentemente do modo seguinte co seu amigo Antón: “Eiquí non che hai nada, Toniño, todo che está fóra. Se houbese algo, xa viría nos xornais. Non temos remedio. As cousas importantes na política e na cultura estanche en Bruxelas, en Madrid ou en Berlín. Non hai que lle facer.”

A bastante distancia da vila a que acudía todos os sábados Gándara, Águeda Canzobre, unha das súas netas, combinara un encontro cunhas antigas colegas da facultade con que mantiña aínda unha boa relación. É arquitecta e traballaba para un estudio de certo prestixio, mais, igualmente por mor da crise, perdeu o seu posto de traballo e agora dá aulas particulares de deseño e de física, ao paso que prepara as oposicións de matemática para o ensino medio. Ten claro que, de superar o concurso, non vai dar as aulas en español, por moito que a obriguen as disposicións legais ditadas pola actual Xunta da Galiza. “Era o que faltaba. É a primeira vez na historia que un goberno galego prohíbe a lingua propia do país”, pensaba. A neta de Gándara posúe unha sólida formación, non só no seu ámbito profesional, mais tamén no humanístico e no artístico: embora a súa lingua habitual sexa o galego, domina o francés e o alemán, para alén de se expresar relativamente ben en inglés e en bretón; musicalmente, ten estudos de gaita, piano, contrapunto e harmonía no conservatorio de Vigo, mais non os deu concluído porque nun momento particular da súa vida optou por se centrar na arquitectura.

Águeda tivo sorte indo para a reunión. Atopou unha vaga para estacionar perto do punto de encontro e chegou antes de tempo. “Nótase que é sábado. A xente vaise antes e hai sitios para deixar os carros”, matinou. En canto non ían aparecendo as súas colegas, pediu un café e botou unha olladela á prensa. Como o seu avó, reparou en que toda estaba escrita en español e, certamente, moito non lle estrañou, pois era consciente das estratexias do actual goberno da Xunta destinadas a laminaren calquera iniciativa editorial que se decantase firmentemente polo galego. “Fai falta algún medio de comunicación que utilice a nosa lingua, pois isto é unha vergoña. En canto a Deputación da Coruña subvenciona alegremente con 123.000€ provenientes dos diñeiros públicos o pagamento de locais sociais e computadores para os trasnetos dos trasnetos dos bisnetos dos emigrantes galegos en Sudamérica, que xa nin saben onde está este país, aquí poñen todos os impedimentos para concederen un mísero céntimo para a prensa en galego. Que barbaridade! E logo veñen falando de asuteridade. Que hipócritas!”, teimaba para si.

A súa visión, loxicamente máis crítica que a do seu idoso familiar, tamén centraba o albo na exclusivista cor ideolóxica dos rotativos que reivindicaban o se chamaren correos, faros, ideais, opinións, progresos ou voces da Galiza. Resultáballe obsceno que en case ningún deles se tratasen pormenorizadamente os luciféricos atentados contra o monte que se produciran había unhas semanas en certas rexións de Ourense, non lonxe de onde moraba o seu avó. Ou que en ningún deles se fixese referencia ás 60.000 persoas que, a partir da chegada do PP á Xunta, se acrecentaron ás cifras do desemprego. Ou que en ningún, por seu turno, se sinalase o aumento do endebedamento da sanidade pública galega en tres mil millóns de euros desde 2009, produto exclusivo do partido que deambula como a Estadea por San Caetano. Ou que en ningún deles se referise que varias persoas, adoito desempregadas e pensionistas, fosen eliminadas sen notificación de ningún tipo da cobertura que proporciona a Seguridade Social, co cal deixaban de ter asistencia sanitaria gratuíta. Ou que tampouco ningún deses medios se fixese eco sobre o feito de millares de mozas e mozos galegos teren de emigrar, moito embora contasen cunha completa formación que nada envexaba a doutros países cultural ou xeograficamente próximos; tal era o caso de Naia Fontáns, unha das amigas de Águeda, a cal, conforme lle comunicara había uns días, estaba a pensar en probar sorte en Austria mediante un contrato que lle ofreceran nun instituto de Salzburgo.

A indignación de Águeda era notábel. Cando chegaron as súas amizades, e despois de se saudaren e de lembraren os tempos da universidade á beira dunhas cuncas de café, produciuse unha intersante conversa sobre os problemas da cidadanía. Todas concluíron na evidencia: era preciso estaren verdadeiramente informadas para así poderen axir en consecuencia. Era necesario un medio de calidade, en galego, que informase con rigor do que realmente estaba a acontecer no país e noutros lugares e que tivese a nación como prisma interpretativo do mundo e non como ornamento ‘cultural’ de churrascadas e festas gastronómicas, no máis puro e vulgar estilo tonecheiro e ardebulleiro tan presentemente de moda. Naia mesmo dixo: “Ollade: podemos saber, conforme pon esa prensa que se gaba de ser galega, que concertos hai na capital do Estado e noutras cidades da península, o cal está ben; mais non se nos informa de que eventos culturais ou musicais hai nas sete cidades galegas e nas vilas principais do país. E el por acaso non haberá ningún concerto ou ningunha actividade artística? Pois reparade en que non hai grupos de música, exposicións de arte e compañías de teatro por aquí!”.

Basilio e Águeda (e mesmo Naia), da Limia Baixa, poderían ser sen problemas Luís e Anxa, da Costa da Morte. Ou Manuel e Carme, de Burón. Ou Pedro e Magdalena, da Terra de Melide. Ou Brais e Sonia, do Baixo Miño. Ou Francisco e María, do Berzo. Tanto el como ela representan os millares de persoas que na Galiza fican ruborizadas (cadaquén ao seu particular xeito de percibir a realidade) pola circunstancia de non haber unha publicación periódica na nosa lingua capaz de chegar a todos os recunchos do país e de dar conta dos problemas e dos sucesos que se producen entre nós ou noutras partes en chave galega. Basilio e Águeda simbolizan a forza e o potencial da nación: o primeiro, de notoria idosidade, aferrado á terra e aos seus seculares costumes; a segunda, nova, cosmopolita, con roburenta consciencia de galega. Aquel, xubilado, labrador, con toda a experiencia vital nas súas costas; esta, formada profesional e culturalmente na universidade, con toda a experiencia da vida aínda diante de si. Gándara, necesitado de prensa en galego para superar preconceptos arraizados no seu raciocinio con cravos de ferro, agora novamente atirados desde as instancias gobernamentais; Águeda, sen dúbida necesitada de medios de comunicación no noso idioma capaces de venceren a vulgaridade informativa e monolingue a que está sometida a opinión pública.

Porén, a moza e o vello, o labrego e a arquitecta, só representan dous lados da poligonía multiédrica que é a nación. E cómpre un proxecto plural en que teñan cabida todas as Águedas e todos os Basilios que, cada cal cos seus esperábeis matices, constitúen a vontade nacional da populación e do territorio onde o mundo adopta o nome da Galiza. Por iso é preciso reivindicármonos a nós propios como pobo para así podermos comprender mellor diferentes sociedades e diversas culturas. Por iso cómpre sabermos o que acontece noutras latitudes do globo, mais tamén o que tivo lugar en Carballo, no Ézaro, en Mondoñedo ou en Salvaterra de Miño. Por iso é necesario Sermos Galiza.


Xosé Manuel Sánchez Rei é profesor da Universidade da Coruña e accionista de Sermos Galiza


Sem comentários:

Enviar um comentário